Биеийн Эрүүл Мэндийн Хүчин Зүйл

Биеийн эрүүл мэнд буюу физик сайн сайхан байдал нь хүний сэтгэл санааны байдалтай нягт холбоотой. Бие махбодийн архаг өвчин, тулгамдсан эрүүл мэндийн асуудал нь зөвхөн биеийг зовоогоод зогсохгүй, сэтгэл зүйд хүчтэй дарамт болж, стресс, гутралын эх үүсвэр болдог. Судалгаанаас үзэхэд эрүүл мэндийн байдал сайжрах тусам хүмүүсийн амьдралдаа сэтгэл ханамж илүү өндөр байдаг аж. Жишээлбэл, улс орнуудын дундаж наслалт өндөр байх тусам тухайн орны иргэдийн өөрсдийгөө аз жаргалтай, амьдралдаа сэтгэл хангалуун гэж мэдүүлэх түвшин нь өндөр байдаг хэмээн World Happiness Report-ын өгөгдлөөс харагджээourworldindata.org. Эрүүл мэнд сайтай орнууд илүү жаргалтай байдаг нь зөвхөн орлого бус, эрүүл мэнд өөрөө чухал хувь нэмэртэйг илтгэнэourworldindata.org. Мөн эрүүл мэндийн бусад үзүүлэлтүүд ч (хүүхдийн эндэгдэл бага байх зэрэг) амьдралын сэтгэл ханамжтай эерэг хамааралтай байгааг судлаачид тогтоосон байнаourworldindata.org.Эрүүл мэндийн асуудал тулгарах нь амьдралын чанарт үзүүлэх сөрөг нөлөө ихтэй. Германд хийгдсэн урт хугацааны судалгаагаар (Clark нар, 2008) томоохон амьдралын үйл явдлуудын сэтгэл ханамжид үзүүлэх нөлөөг судлахад, хөдөлмөрийн чадвараа алдах зэрэг эрүүл мэндийн хүнд явдлын дараа хүмүүсийн аз жаргал огцом буурч, дахин бүрэн сэргээгдэлгүй бага түвшинд үлдсэн хандлага ажиглагджээourworldindata.org. Английн өөр нэг судалгаанд ноцтой бэртэл авч хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон хүмүүсийн амьдралын сэтгэл ханамж нь тэр даруй огцом унаж, дараагийн жилүүдэд тодорхой хэмжээнд дээшилсэн ч бүрэн гүйцэд сэргэж чадалгүй байгааг тэмдэглэсэн байдагourworldindata.org. Энэ нь удаан хугацааны архаг өвчин, хөгжлийн бэрхшээл зэрэг эрүүл мэндийн бэрхшээлүүд нь удаан хугацааны сэтгэл санааны уналт авчирдагийг харуулж байна.Биеийн эрүүл мэнд, сэтгэцийн эрүүл мэнд хоёр харилцан шүтэлцээтэй. Сэтгэцийн хувьд тавгүй хүн биеийн өвчнийг давах чадвар буурч, нөгөө талаар биеийн архаг өвчинтэй хүмүүс сэтгэл гутралд автах магадлал өндөр байдгийг эмч, судлаачид удаа дараа тэмдэглэжээ. Тухайлбал, Harvard-ын Насанд хүрэгчдийн хөгжлийн олон жилийн турш хийсэн судалгаагаар 50 насандаа биеийн байдал төдийгүй харилцааны сэтгэл ханамж өндөр байсан хүмүүс 80 насандаа илүү эрүүл байсан нь тогтоогджээnews.harvard.edu. Энэ нь бидний бие махбодийн сайн сайхан байдал сэтгэл санааны хүчин зүйлстэй (жишээ нь, стрессийн түвшин, харилцааны байдалтай) нягт холбоотойг харуулсан сонирхолтой үр дүн юм.Эрх бүхий байгууллагуудын онцолсон нь: ДЭМБ болон World Happiness Report зэрэг байгууллагууд аз жаргал, амьдралын чанарын үнэлгээнд эрүүл мэндийн үзүүлэлтүүд (жишээ нь, дундаж наслалт, өвчлөл) чухал байр суурь эзэлдэгийг тайлангуудад тусгаж ирсэнourworldindata.orgourworldindata.org. Мөн “эрүүл мэнд бол сайн сайхан байдлын хамгийн чухал хүчин зүйлүүдийн нэг” гэж олон улсын судлаачид дүгнэжээbmcpublichealth.biomedcentral.com. “No health without mental health” гэдэг шиг, биеийн хувьд эрүүл байх нь сэтгэл санаа тогтвортой, амьдралдаа сэтгэл хангалуун байх үндэс болдгийг эрдэмтэд нотолдог байна.3. Амьдралын Зорилго, Утга Учрын Хүчин ЗүйлЗорилго, утга учир – Хүн амьдралдаа тодорхой зорилготой, утга учрыг мэдэрч байх нь сэтгэлийн дархлаа, амьдралын сэтгэл ханамжид маш чухал нөлөө үзүүлдэг. Өөрийн хийх зүйл, зорьж буй зорилго тодорхойгүй, “амьдрал утгагүй санагдах” мэдрэмж нь сэтгэл гутрал, хоосролын шалтгаан болдог бол тодорхой зорилготой хүмүүс аз жаргал, амжилтыг илүү мэдэрдэг. Америкийн Сэтгэл судлалын холбооны (APA) 2023 оны блогт дурдсанаар, амьдралын зорилготой байна гэдэг нь “амьдралын ерөнхий чиглэл, өөрийн хийж буй үйлдэлийг үнэ цэнэтэйд тооцох” хэмээх ойлголт бөгөөд судалгаагаар илүү өндөр амьдралын зорилготой хүмүүсийн сэтгэл гутрал, түгшүүрийн түвшин мэдэгдэхүйц бага байжээpsychiatry.orgpsychiatry.org. Тухайлбал, 2023 оны нэг мета-шинжилгээнд амьдралын зорилго, утга учрын мэдрэмж өндөр хүмүүс стрессийг бага мэдэрдэг нь илэрсэн байнаpsychiatry.org. Энэ хамаарал нь нас, хүйс, үндэс угсаа харгалзахгүй тогтвортой илэрчээ. Мөн амьдралдаа зорилго тавьж, түүний төлөө ажилладаг хүмүүс ажлын болон хувийн амьдралдаа илүү сайн зохицол (integration) үүсгэдэг нь ажиглагдсан байнаpsychiatry.org.Нөгөөтэйгүүр, зорилго утга учиргүй байдал нь сэтгэцийн эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэйг судлаачид сэрэмжлүүлдэг. Harvard-ын Боловсролын сургуулиас явуулсан “On Edge” хэмээх судалгаагаар (АНУ, 18–25 насны залуус) амьдралдаа утга учиргүй, юунд хүрэхээ мэдэхгүй байгаа мэдрэмж нь залуучуудын сэтгэл гутрал, түгшүүрийн өндөр түвшинтэй нягт холбоотой байжээ. Судалгаанд хамрагдсан залуучуудын 58% нь сүүлийн нэг сард “амьдралд минь утга учир алга” гэж мэдэрсэн бөгөөд мөн залуусын тал хувь нь “амьдралдаа юу хийхээ мэдэхгүй байгаа”-гаа сэтгэлзүйдээ сөргөөр нөлөөлсөн гэж хариулсан байнаpsychiatry.org. Зорилго, утга учир дутмаг байдал нь сэтгэл гутрал, түгшүүрийг нэмэгдүүлдэг байж болох ч эсрэгээрээ гутралд өртсөн үедээ хүн зорилгоо алдах, идэвхигүй болох магадлалтай тул хоёр чиглэлд харилцан нөлөөлдөг комплекс холбоо байгааг уг тайланд дурджээpsychiatry.org.Эрх бүхий байгууллагуудын онцолсон нь: Хүний амьдралын зорилго, утга учрын ач холбогдлыг экзистенциал сэтгэл судлаач Виктор Франкл анхнаас нь онцолж, “амьдралд утга учир байх нь аливаа зовлонг даван туулах хүч өгдөг” хэмээн тэмдэглэж байсан. Орчин үеийн эерэг сэтгэл судлалын (positive psychology) чиглэлээр нэрт эрдэмтэн Martin Seligman-ийн PERMA загварт ч гэсэн Meaning (амьдралын утга учир) болон Accomplishment (зорилгодоо хүрэх амжилт) нь хүний сайн сайхан байдлын суурь таван тулгууруудын нэг гэж тусгагдсан байдагen.wikipedia.orgen.wikipedia.org. APA-ийн судалгааны блогоор дамжуулан сэтгэл судлаачид “зорилго, утга учир нь сэтгэлзүйн сайн байдлыг дэмждэг тул залууст энэ чиглэлээр дэмжлэг үзүүлэх нь сэтгэл гутралын түвшнийг бууруулахад тустай” гэж зөвлөж байнаpsychiatry.orgpsychiatry.org. Эдгээр нь амьдралын зорилгоо тодорхойлох, утга учиртай зүйлд өөрийгөө зориулах нь хувь хүний сэтгэл санааг өргөж, стрессийг даван туулах чадварыг нэмэгдүүлдэг гэдгийг харуулж байна.