Орчин Нөхцөлийн Хүчин Зүйл

Амьдрах орчин, хүрээлэл – Хүний хүрээлэн буй орчны физик болон нийгмийн нөхцөл байдал нь сэтгэл санаанд үлэмж нөлөөтэй. Хэрэв хүн аюулгүй, тав тухтай, эрүүл орчинд амьдарч, ажиллаж чадвал стресс багасч, сэтгэл санаа тайван байдаг. Харин бохирдолтой, аюултай, дэмжлэггүй орчин нь байнгын стрессийн эх үүсвэр болдог. Америкийн Сэтгэцийн Нийгээлийн (APA) Сэтгэцийн эрүүл мэндийн нийгмийн тодорхойлогчид тайланд “хүний амьдран суугаа, сурч боловсордог, ажилладаг, олон нийттэй харилцдаг орчны чанар нь түүний эрүүл мэндийн суурь нөлөө үзүүлдэг” гэж заасан байдагpsychiatry.org. Тухайлбал, агаарын бохирдол, хорт бодист өртөх нь сэтгэл гутрал болон бусад сэтгэцийн эмгэгийн эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг болохыг судалгаанууд тогтоосон (“хар тугалга эсвэл өндөр бохирдолтой агаарт удаан амьдрах нь сэтгэл гутрал болон сэтгэцийн эмгэгүүдэд өртөх магадлалыг нэмэгдүүлдэг” гэж мэдээлжээpsychiatry.org). Дуу чимээ ихтэй орчин, хотын стрессорууд нь хүн мэдэхгүй ч далд түвшинд стрессийн гормоныг байнга өндөр байлгаж, сэтгэл түгшүүртэй, ядрамтгай болгож болзошгүйг орчны сэтгэл судлаачид тэмдэглэж байна.Ногоон орчин – Түүнчлэн амьдрах орчны ногоон байгууламж, байгалийн үзэсгэлэн нь сэтгэл санааг өргөх, тайвшруулах чухал хүчин зүйл болдог. Судалгаагаар бага наснаасаа ногоон орчин багатай хороололд өссөн хүүхдүүд насанд хүрээд сэтгэцийн эмгэг тусах эрсдэл 55%-иар өндөр байсан нь илэрчээpsychiatry.org. Энэ нь байгальтай ойр орчин хүний тархины хөгжил, стрессийн зохицуулгад сайнаар нөлөөлдөгтэй холбоотой байж болох юм. Нөгөө талаар, хотын дунд томорсон хүүхдүүд олон төрлийн мэдрэмжийн (сенсор) ачаалал дунд өсдөг тул түгшүүр, анхаарал төвлөрөлт сулрах байдал илүү ажиглагддаг гэж зарим эрдэмтэд таамагладаг. Хот ба хөдөө: Бараг 100 жилийн турш хийгдсэн олон судалгаагаар хот суурин газар амьдрагчид хөдөө орон нутгийнхнаас сэтгэцийн эмгэгт өртөх түвшин өндөр байгааг тогтоожээpmc.ncbi.nlm.nih.gov. Үүний шалтгаанд хүн амын нягтаршил, дуу чимээ чимээлэг, стресс өндөртэй хотын орчны онцлогууд нөлөөлдөг байна.Нийгмийн орчин – Орчны өөр нэг чухал тал нь нийгмийн аюулгүй байдал, гэмт хэрэг, хүчирхийллийн орчин юм. Хэрэв хүн оршин суугаа орчиндоо аюулгүй байдалд эргэлздэг, орчин тойронд нь хүчирхийлэл ихтэй бол энэ нь байнгын сэтгэл түгшүүрийн шалтгаан болдог. APA-ийн дээрх тайланд “хүчирхийлэлд өртөмтгий өндөр орчинтой газар амьдарч буй хүмүүсийн сэтгэцийн эрүүл мэнд доройтох хандлагатай” гэж дурдсан байнаpsychiatry.org. Жишээ нь, гэмт хэрэг ихтэй хороололд амьдрах нь байнгын түгшүүр төрүүлж, итгэл алдруулан, улмаар сэтгэл гутрал, нойргүйдэлд хүргэх нь элбэг. Харин эсрэгээрээ, хөршийн дэмжлэг сайтай, хамт олон нь нэгдмэл орчинд амьдрагсдын сэтгэл санаа илүү тогтвортой, стрессийн төвшин бага байдгийг нийгмийн сэтгэл судлалын олон судалгаа харуулдаг.Эрх бүхий байгууллагуудын онцолсон нь: American Psychiatric Association-ийн (APA) ерөнхийлөгчийн дэргэдэх ажлын хэсгийн тайланд хүрээлэн буй орчны асуудлуудыг (агаар, ус, хөрсний бохирдол, цаг уурын өөрчлөлт гэх мэт) шийдвэрлэх нь сэтгэлзүйн эрүүл мэндийг хамгаалахад зайлшгүй хэрэгтэйг дурдсан байдагpsychiatry.orgpsychiatry.org. Түүнчлэн Нийгмийн сэтгэл судлал, хүрээлэн буй орчны эрүүл мэндийн чиглэлээр судалдаг эрдэмтэд “байгаль орчны таатай нөхцөл бүрдүүлвэл нийгэмд учрах сэтгэл зүйн зардал буурна” гэж зөвлөж байнаpsychiatry.org. Жишээ нь, хот сууринд ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, агаарын чанарыг сайжруулах бодлого нь хүмүүсийн стрессийг бууруулж, сэтгэл гутралын тархалтыг бууруулах ач тустай гэж дүгнэжээpsychiatry.org. Мөн хүрээлэн буй орчноо сайжруулах нь зөвхөн хувь хүний бус, нийтийн эрүүл мэнд, эдийн засагт ч эерэг нөлөөтэй (орчны бохирдлоос үүдэлтэй сэтгэл гутрал, эмчилгээний зардлыг бууруулах гэх мэт) юмpsychiatry.org.